In 1986 veranderde het leven van topbiljarters voorgoed, door toedoen van een man die zelf nog niet 0.400 kon spelen. Zijn naam was Werner Bayer, hij was een Duitse zakenman en biljartliefhebber, een man met visie. Zijn geesteskind: de profbond BWA (Billiard World Association), opgericht met het doel de driebandensport te professionaliseren. Geen bloemstukken en staafmixers meer voor toernooiwinnaars: biljarters moesten gewoon geld verdienen. Geen toernooien meer in rokerige zaaltjes met staanplaatsen voor het publiek: voortaan werd er gespeeld in het Kempinsky Hotel in Berlijn, het Hilton in Antwerpen en het Teatro Principal in Palma de Mallorca. En die toernooien kregen een nieuwe naam: World Cups.
De partijen tot 50 of 60 punten verdwenen: het nieuwe format was sets, vijftien punten, best of five. Het laken veranderde van kleur: groen werd blauw. Daar was over nagedacht: mensen moesten doorkrijgen dat een blauw laken betekende: hier zijn profspelers aan het werk. In de eerste BWA jaren bleef onverstoorbaar Raymond Ceulemans aan de macht, maar al snel zou een jonge Zweed hem uitdagen.
Het ging ruim tien jaar voorspoedig, al zakte het prijzengeld al in de jaren negentig wat in. Bayer had de lat erg hoog gelegd, misschien wat TE hoog. Een World Cup organiseren was te duur. Het BWA bouwwerk begon scheurtjes te vertonen, de fundering was niet breed en sterk, niet globaal genoeg. En de belangen van de BWA, die hooguit twintig profspelers vertegenwoordigde, strookten lang niet altijd met die van de internationale bonden, de UMB en de machtige CEB, die honderdduizenden amateurspelers vertegenwoordigden. Het duurde niet lang of de BWA en de UMB/CEB stonden op voet van oorlog.
Topspelers werden pionnen in het politieke spel, de rechtszaken volgden elkaar op, biljarters, bestuurders en zelfs arbiters werden geschorst. Op een zeker moment bestonden er twee verschillende wereldranglijsten naast elkaar. Zonder in te gaan op de (onaangename) details, kunnen we gerust vaststellen dat de situatie uit de hand gelopen was, en niemand meer een moreel "gelijk" aan zijn zijde had. Zelfs een outsider kon zien dat dit conflict één grote verliezer kende: de biljartsport. De beide kampen maakten het elkaar onmogelijk gezond te functioneren, en in 2002 stond er geen enkel World Cup toernooi meer op de kalender.
Het is al weer zo'n vijftien jaar geleden, dat de BWA kwam te overlijden. De doodsoorzaak? Je zou kunnen zeggen: "verstikking". Maar er zijn ook argumenten voor: "zelfmoord". Allebei niet de volstrekte waarheid, uiteraard. Het is wel ironisch, en ook triest, dat de "helden" in dit Griekse drama hetzelfde voor ogen hadden: de toekomst van hun geliefde biljartsport. De hoofdrolspelers zijn inmiddels overleden. Laten we hun rust niet verstoren, en hun toewijding aan het driebanden postuum waarderen.
De UMB nam in 2004 zijn verantwoordelijkheid, en startte de organisatie van een World Cup cyclus. Sindsdien zijn er elk jaar tenminste vier toernooien met World Cup status geweest, met uitzondering van 2012 (3). In 2016 waren er zelfs zeven! Veel van de vernieuwingen uit de BWA-tijd zijn gebleven: de kwalificatierondes die uitmonden in een knock-out hoofdtoernooi met 32 spelers, het plaatsingssysteem, de overall World Cup winnaar van het seizoen.
"Als het goed werkt, moet je er niet aan sleutelen."
Het prijzengeld was in de post-BWA jaren niet om over naar huis te schrijven. Maar er was wel stabiliteit, en continuïteit. Bescheidener ambities: de prestigieuze hotels in West Europa maakten plaats voor vakantieressorts in Egypte en Turkije. World Cups zijn nu vaak "hybride" toernooien, waarin de recreanten een aantal dagen kwalificaties mogen spelen en de profs in het weekend zaken komen doen.
In 2013 voerde de UMB wel een belangrijke verandering door: de sets maakten plaats voor partijen tot 40 punten. Dat was niet zonder reden: de mensen hebben steeds minder geduld. En 15-13, 13-15, 15-10, 14-15, 15-12 kan wel drie uur duren, klok of geen klok. Dat kun je niet meer verkopen in 2017. Als de tafel ernaast eindigt in 15-4, 15-6, 15-1, dan verandert je wedstrijdschema in een puinhoop.
Wat je wel degelijk kunt verkopen (en ik beveel dat van harte aan) is een partijlengte van 50 in de halve finale en finale van een World Cup. Met de gemiddeldes van nu kan dat prima qua tijd, op de slotdag helemaal. En de resultaten zouden meer recht doen aan de speelsterkte van de topspelers.
De gecombineerde inspanningen van de BWA en de UMB hebben ons inmiddels een World Cup historie van 30 jaar bezorgd, en een lijst met 147 topevenementen. Dit zijn onze Wimbledons, onze US Open, hier konden onze topspelers onsterfelijk worden. Het WK is natuurlijk wel de meest begeerde titel, en ook de Crystal Kelly en Agipi toernooien genieten veel prestige, net als de World Games. Maar toch... World Cups, daar draait het om voor de driebandenelite, daar willen ze goed zijn. Zo is het, sinds de dag waarop Werner Bayer bij Simonis een blauw laken bestelde.
Bekijk de lijst maar eens, en zoek je favoriete spelers. Een paar opmerkingen:
- Het historische belang van Raymond Ceulemans is veel groter dan zijn plek op deze lijst suggereert. Toen de BWA werd opgericht, had hij al 19 wereldtitels en 21 Europese driebandentitels op zak.
- Caudron, Sanchez, Merckx en Jaspers zullen in de komende jaren waarschijnlijk hun achterstand op Blomdahl wel wat kunnen verkleinen. Maar niemand gaat ooit zijn 43-18-26 evenaren of verbeteren. Onmogelijk in deze tijd: er zijn teveel sterke spelers.
- Van heel wat grote spelers hebben we al afscheid moeten nemen: Steylaerts, Komori, Weingart, Pilss, Kobayashi, Gilbert, Boulanger, Sang Lee, K.R. Kim: ze zijn er niet meer. Ik heb goeie herinneringen aan die mannen, speciaal aan Komori-San.
- Wie zal er over vijf jaar een stukje hoger op de lijst staan? Dit zijn mijn tips, en ze hebben allemaal een naam in drieën: Myung Woo Cho, Jae Ho Cho, Haeng Jik Kim en Poly Chro Nop.
- Wil je de complete lijst met World Cup winnaars en hun moyenne, de toernooimoyennes en de overall WC winnaars eens bekijken? Je kunt de spreadsheet downloaden vanaf mijn Facebook groep: Bert's Billiard Page.